Mehmet BÜYÜKÇANGA

ILGIN, KADINHANI, SARAYÖNÜ, KARAPINAR, HADİM İLÇELERİNİN BELEDİYE AMBLEMLERİ
 

ÖZET

Anadolu Selçuklu Devleti’nin Başkentliğini yapmış olan Konya günümüz Türkiyesinin de önemli şehirlerindendir. Üçü merkezde olmak üzere 31 ilçesi mevcuttur. Merkez ilçe belediyelerinin amblemleri tarafımdan tasarlanmış ve bu tasarımların tanıtımı bizzat tasarımcının kaleminden Konya Ticaret Odası’nın yayınladığı ipek yolu dergisi “Konya Kitabı VI.” özel sayısında yapılmıştır. Bu yazıda da yine tarafımdan tasarlanan Konya’ya bağlı Ilgın, Kadınhanı, Sarayönü, Karapınar ve Hadim Belediyesi’nin amblemleri tanıtılacaktır.

Amblemler tanıtımında önemli rol oynarlar. Amblem ilgili olduğu yeri, kuruluşu en öz biçimde ifade eden bir simgedir. Harflerden, türlü biçimlerden, uyumlu bir düzenle oluşturulur. Öz ne kadar sade ve amaca dönük biçimlendirebilirse amblem o kadar amacına uygun olur.

Anahtar Kelimeler : Amblem, renk, tasarım, analiz-sentez, estetik.

ABSTRACT

Konya, which used to be the capital of Anatolian Seljukids, still keeps its importance. It has 31 districts, three of which are in the province centre. The emblems of central district municipalities were designed by Mehmet Büyükçanga, and published in Konya VI. Special Edition of İpek Yolu (Silk Road) Magazine issued by the Chamber of Commerce of Konya. In this study the emblems of Ilgın, Kadınhanı, Sarayönü, Karapınar, and Hadim municipalities designed by the same artist, with respect to chronological order of their foundation, are explained. An emblem is a design that concisely represents the thing it belongst to. A harmonious pattern is formed from various letters and shapes. The more simple and directly related with the aim the elements formed are, the more precisely the aim is expressed. The emblems play important roles in advertising the services carried out by municipalities.

Key words : Emblem, design, shape, analysis, synthesis, aesthetics.

GİRİŞ

Türk-İslam tarihi boyunca dünyanın en önemli bilim ve kültür merkezlerinden biri olan Konya, Anadolu Selçuklu Devleti’nin Başkentliğini yapmıştır. Günümüzde de önemini koruduğundan büyümüş, gelişmiş; Ankara, İstanbul, İzmir gibi Büyükşehir olma hakkını kazanmıştır. Üçü merkezde olmak üzere toplam 31 ilçesi mevcuttur. Merkez ilçe Belediye Amblemleri “İpek Yolu Dergisi (Konya Ticaret Odası Dergisi) “KONYA KİTABI VI.” te yayınlanmıştır. Bu makalemde de Konya Merkez belediyeleri dışındaki tarafımdan çizilen ilçe belediyeleri amblemlerine yer verilmiştir. Önceki yazıda Amblemin tanımı ve önemi, tasarımı, estetik özellikleri yazıldığı için tekrar lüzum görülmemiştir. Yapılış sırası, Ilgın Kaymakamı Mesut ŞENOL’un isteği üzerine Ilgın belediyesi Amblemi, Kadınhanı Belediye Başkanı Osman GENCER’in isteği üzerine Kadınhanı Belediyesi Amblemi, Sarayönü Kaymakamı Ahmet İPEK ile Belediye Başkanı Hasan DEMİRPOLAT’ın istekleri üzerine Sarayönü Belediyesi Amblemi, Karapınar Belediye Başkanı Tevfik ÇORAKCI ile yazar İbrahim GÜNDÜZÜN istekleri üzerine Karapınar belediyesi Amblemi, Hadim belediye Başkanı Yaşar TOPDEMİR’in isteği üzerine “Hadim Amblemi” tasarlanmıştır.

I. ILGIN BELEDİYESİ AMBLEMİ

1. ILGIN

İl merkezinin 84 km kuzeybatısındadır: Toplam 75.890 nüfusa sahip olan ilçenin merkez nüfusu 25.032 olup, 41 köy ve kasaba bulunmaktadır. Konya Afyon Karayolu ile Anadolu-Bağdat demiryolu ve Kervan yolu üzerinde olması nedeniyle de önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir.

Ilgın Osmanlı devrinde en parlak dönemini yaşamıştır. Kentin bu gelişmesinde Kıbrıs Fatihi Lala Mustafa Paşa’nın (1576-1584) yıllarında yaptırdığı Külliyenin payı büyüktür. Ilgın Lala Mustafa Paşa Külliyesi Mimar Sinan tarafından gerçekleştirilen ve Osmanlı Külliyeleri içinde önemli olan yapılar topluluğudur (Samur, 1992, 36). Pir Hüseyin bey (çukur) Cami ise XV. yüzyılda ve Karamanoğulları döneminde, Turgut Oğlu Pir Hüseyin bey tarafından yapılmıştır.

Ilgın, İstiklâl Savaşı’nda önemli olaylara sahne olmuş, Büyük Taarruzun hazırlık tatbikatı burada yapılmıştır. Atatürk de Garp cephesini idare ederken kaplıcada kalmıştır (Samur, 1992, 3). Kaplıcalarıyla ünlüdür. Kaplıcalar şifa dağıtmaktadır.

Kuru ve sulu tarım yapılmaktadır. İlçede şeker fabrikası mevcuttur.

2. ILGIN AMBLEMİNİN TASARIMI

İlçenin amblemi oluşturulurken harflerden meydana gelen bir tasarım yöntemi kullanılmıştır. Tipografik unsurlar, estetik değerler, grafik tasarımda aranan özellikler gözönüne alınarak amblem hazırlanmıştır.

Amblem Ilgın halkı tarafından çok beğenilmiş, toplumun her tabakasına hitap edebilmiştir. Yani köylü, kentli okuma yazması olan veya olmayan tüm insanlar zaman içinde amblemle bütünleşmişlerdir (Resim 1).

Ilgın Belediyesi’nin arabalarında, çöp kovalarında, flamalarda, hizmet binasında, biletlerinde, çelenklerde vb. gibi esnafların vitrin camlarında, otobüs ve dolmuşlarında, Ilgın’ın giriş ve çıkış tabelalarında vb. gibi kullanılmaktadır.

Ilgın Amblemi Ilgın’da o kadar ilgi gördü ki Konya Devlet Güzel Sanatlar Galerisi’nde “Tarihi, Turizmi, Kültürü ve El Sanatları Sergisi”nin 20 Ekim 1982 tarihinde açılmasına vesile olmuştur.

Feyzi Halıcı (Meram Gazetesi, 21 Ekim 1982 Perşembe) “MUHTEŞEM ILGIN SERGİSİ” köşe yazısında “Ilgın’ın gepe-genç Kaymakamı V. Mesut ŞENOL BÜTÜN Ilgın’ı rengarenk bir kompozisyon içinde köy, köy değişik ses ve görünüşte amma yekpare bir bütünlükte sarmaş-dolaş olarak gören gözlere, duyan gönüllere başarıyla sundu. Tarihi devirler boyunca ev eşyası olarak, giysi olarak, günlük hayatı içinde insanı tamamlayan, geleneği, göreneği yaşatan el emeği, göz nuru nesi varsa, hepsini yalın bir güzellik içinde sergiledi.” yazdı. Sergilenen eserlerin bir bölümü Konya Türk-İslam Eserleri Müzesi’ne kazandırıldı.

Ilgın Amblemi, Ilgın Belediyesi sınırlarını aşarak Konya Selçuklu Belediyesi Kültür Yayınları 10 nolu “Yaşayan Konyalı Sanatçılar ve Eserleri” kitabının 67. sayfasında yer almıştır. Amblem ayrıca İtalya Milano Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gabriel Mandel Khan’ın hazırladığı “L Alfabeto Arabo” kitabının 173. sayfasında Latin Alfabesi ile hazırlanan kaligrafi örneği olarak yer almıştır. 55 ülkeye yayılmıştır.

II. KADINHANI BELEDİYESİ AMBLEMİ

1. KADINHANI

İl merkezinin 60 km kuzeybatısındadır: Toplam 45.168 nüfusa sahip olan ilçenin merkez nüfusu 15.907 olup 39 adet köy ve kasaba bulunmaktadır. Konya-Afyon karayolu ilçe merkezinden, demiryolu ise ilçenin 9 km kuzeyinden geçer. İlçe merkezine yerleşme, Anadolu Selçuklu Devleti zamanında 1223 yılında Raziye (Devlet) Hatun, (1. Gıyaseddin Keyhüsrev’in hanımı ve 1. İzzeddin Keykavus’un, 1. Alaaddin Keykubat’ın üvey annesidir.) tarafından yaptırılan kışlık kervansaray çevresine yerleşim başlamıştır.

Kadınhanı Karamanoğulları zamanında il olarak idare edilmiştir (Keser, 1987, 27).

1259 yılında kurulan Kadınhanı 1914 yılında ilçe olarak Konya iline bağlanmıştır. İlçenin Saideli olan adı 1935 yılında Kadınhanı olarak değiştirilmiştir. Adını Raziye Hatun tarafından yaptırılan Han’dan almıştır.

Milli Mücadele yıllarında çok şehit vermiştir. Kadınhanı’nın Meydanlı, Köylütolu, Karasevinç, Osmancık v.b. gibi köylerinin arazilerinde Süvari birliği 6 ay eğitim görmüş sonra da Büyük Taarruz Başkomutanlık Meydan Muharebesine katılmışlardır.

Kadınhanı ve köylerinde halk ziraat ve hayvancılıkla uğraşır. En çok tahıl yetişir. Orta Anadolu çiftliklerinin en büyüğü Altınova Tarım İşletmeleri Kadınhanı ilçesinin sınırları içindedir. Bitkisel üretim (Buğday, arpa) işletmenin tarımsal çalışmalarının ağırlığını tarla ziraati ve hayvancılık teşkil eder.

2. KADINHANI BELEDİYESİ AMBLEMİNİN TASARIMI

Kadınhanı Belediye ambleminde görülen ve amblemin esasını oluşturan taç kapı Kadınhanı’nın tarihi geçmişini temsil eder Taç kapının üstündeki güneş aydınlığı kapının iki yanındaki simetrik buğday başakları bereketi, ziraati simgeler. Amblem tek renk olarak tasarlanmıştır, kare olarak düşünülmüştür (Resim 2).

İlk olarak 26 Mayıs 1983 yılında Konya Devlet Güzel Sanatlar Galerisinde açılan “Kültürü, Turizmi El Sanatları İle Kadınhanı Sergisinin” davetiyesinde, tanıtım afişlerinde kullanılmıştır.

Amblem Kadınhanı Belediyesi’nin bütün birimlerinde kullanılmaktadır.

III. SARAYÖNÜ BELEDİYESİ AMBLEMİ

1. SARAYÖNÜ

Sarayönü yerleşim alanında bulunan 4000 yıl kadar önce Hititler’in yaşadığı bilinmektedir: Selçuklular  ve Osmanlılar zamanında tamamen “Türk Yurdu” oldu. Kuruluş hakkındaki tarihi bilgilere göre Sarayönü’nün güney batısında bulunan Saiteli ile güneyindeki Ladik Dağlarının eteğinde kurulmuş olan Bozok (Öziçi) ili adı ile bilinen iki kasaba halkının oturdukları yerler Haçlı ordusunun geçiş yolu üzerinde olmasından bu ordunun yağmasından kurtulmak istediler. Bu sebeple inlerin bulunduğu, bugünkü Yukarı Mahalle denilen yere göç ettiler. İşte bu yüzden kasabalarından göç edip inlere yerleşenler Sarayönü’nün kuruluşunda öncü olmuşlardır.

Tol obası adı ile anılan bu inlerin o zamanlar hem sığınak hem de mesken olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir. İlçenin ismi bu inlere bağlanır. Büyüklüğü, konforu ve kullanışlı olması bakımından saraya benzetilen bu inlerden dolayı buraya SARAYİNİ denmiştir. Bu isim zamanla “Sarayönü” biçiminde kullanılmıştır. Önceleri Kadınhanı’na bağlı bir bucak idi, 1959 yılında ilçe olmuştur.

İlçenin toprakları Cihanbeyli platosunun güney uzantısındaki düzlükler üzerinde bulunmaktadır. Sulu ve kuru tarım yapılmaktadır. İlçede Konuklar Devlet Üretme Çiftliği, Gözlü Devlet Üretme Çiftliği olmak üzere iki adet Devlet Üretme Çiftliği mevcuttur.

Meşhur Ladik halıları başta Ladik Kasabası olmak üzere Sarayönü merkez ve diğer köylerde el tezgahları vasıtasıyla halkın önemli gelir kaynağını oluşturmaktadır. Ladik halıları renkli ve parlak renkleriyle Osmanlı Saray halılarını hatırlatır. Motifler hareketlidir. Geçmişten günümüz arasında geleneksel renk ve motifleri yansıtır. Ladik Kasabası’nda dokunan nadide halılar yurt içinde ve dışında tanınır. Adı geçen kasabada halıcılık başlı başına el sanatları olarak gelişmiştir.

2. SARAYÖNÜ AMBLEMİNİN TASARIMI

Amblem dikdörtgen şeklindedir. Amblemin içeriğinde iki buğday başağı bunların altında iki Ladik halısı motifi mevcuttur. Amblem simetrik olarak düşünülmüş, altına da Sarayönü yazısı bulunmaktadır (Resim 3).

Sarayönü Amblemi ilk defa Konya Devlet Güzel Sanatlar Galerisi’nde açılan “Kültürü Turizmi El Sanatları ve Ekonomisiyle Sarayönü” Sergisinin davetiyesinde sergi tanıtım afişlerinde kullanıldı. Amblem çevrede büyük yankı yaptı. Sarayönü Belediyesinin bütün birimlerinde kullanılmaktadır.

IV. KARAPINAR BELEDİYESİ AMBLEMİ

1. KARAPINAR

Konya İli’nin doğusunda, tarihi Hititlere kadar inen kendine has jeolojik yapısı, doğal ve kültürel zenginlikleri olan ilçe merkezidir (Karpuz, 2001, 87). Konya’ya 97 km uzaklıkta, Konya-Adana karayolu üzerindedir. Toplam 44.254 nüfusu sahip olan ilçenin merkez nüfusu 25.489 olup 20 adet köy ve kasaba bulunmaktadır.

Karapınar’a Çaldıran Seferine çıkan Yavuz, İran Seferine çıkan Kanuni ve Bağdat Seferine çıkan IV. Murat’ın uğradıkları ve konakladıkları bilinmektedir. IV. Murat’ın bu beldeye uğraması sırasında sultanlar tarafından kurulan ve imar gören manasına gelen “SULTANİYE” adı bu padişah tarafından verilmiştir.

Sultan Selim Külliyesi; Kanuni Sultan Süleyman zamanında, II. Selim’in Konya valiliği sırasında 1560-1563 yılları arasında Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. Osmanlı mimarisinde başlı başına ve önemli bir yer tutmaktadır.

Karapınar 1868 yılında ilçe olurken 1882’de ise Belediye teşkilatı kurulmuştur. Sultaniye adı 1934 yılında Karapınar olarak değiştirilmiştir.

İlçe sınırları içinde Acıgöl, Çıralı Göl, Meke Tuzlası gölleri ile Hotamış, Sultaniye ve Akgöl bataklıkları bulunmaktadır. İlçede tipik bir kara iklimi sürer, kışları az yağışlı ve soğuk, yazları alabildiğine sıcak ve kurak geçer. Bu nedenle bitki örtüsü zayıf ve cılızdır. Ağaç olmadığı için de rüzgar erozyonu büyük hasar yapar. Son yıllarda Devletçe erozyonu önleme çalışmalarına hız verilmiştir. Konya’dan ilçe merkezine girişte erozyondan kurtarılan alan hemen tüm yeşilliği ile dikkati çeker. Karapınar-Ereğli yolundaki Meke Tuzlası ise tamamen çöl görünümündedir. Rüzgarlı günlerde kum fırtınaları mevcut bitkileri de tahrip eder.

Karapınar Kaymakamlığı ile Belediye Başkanlığı ortaklaşa 1977 yılından buyana her yıl “Erozyonu Önleme, Besicilik ve Turizm Şenliği” düzenler.

2. KARAPINAR BELEDİYESİ AMBLEMİNİN TASARIMI

Tarihin derinliklerine açılan Sultan selim Külliyesi’nin ana giriş taç kapısı üzerinde Karapınar, onun gerisinde Çifte Minareli camisi, Karapınar’ın çevresini kaplayan erozyondan yeşil kuşağa geçiş bir bütünlük içerisinde ifade edilerek amblem tamamlanmıştır.

Karapınar amblemi 1981 yılında ilçe belediyesince kabul edilerek kullanılmaya başlanmıştır. Halk tarafından büyük ilgi görmüştür (Resim 4).

V. HADİM BELEDİYESİ AMBLEMİ

1. HADİM

Konya’ya 131 km mesafede bulunan Hadim, Karasu üzerindeki santrali ile günümüzde Konya, Karaman ve Çumra’ya elektrik enerjisi verdiği gibi bağrında barındırdığı ünlü ilim, fikir ve mana ricali Ebu Said Mehmet Hadimi ile de üç asırdan beri milli kültür ve tefekkür hayatımıza güç ve himmet katmaktadır (Özönder, 1981, 185).

İlçe merkezinin tarihi antik dönemlere kadar uzanır. çevresinde Bizans ve Roma dönemlerine ait birçok kalıntıları mevcuttur.

İklim özelliği olarak Akdeniz Bölgesi içerisinde yer alır: Halkın çoğu bağcılıkla uğraşır. Çeşitli meyve ve sebzeler de yetişir. Göksu nehrine Yerköprü’de Karasu şelale yaparak birleşir. Burası doğal dinlenme yerlerinden biridir. Havası serin suyu sağlam ve ormanı boldur.

Nüfusu 53.183, ilçe merkezi 16.171’dir.

Her yıl Hadim Belediyesince Bağbozumu ve Kültür Şenlikleri düzenlenmektedir.

2. HADİM BELEDİYESİ AMBLEMİNİN TASARIMI

Dikdörtgen şeklinde hazırlanmıştır. Amblemde görülen türbe Hz. Hadimi’yi, mavi ve koyu renkli “h” görünümündeki akış, Karasu’nun Göksu’yu Yerköprü Şelalesi ile kavuşmasını, “h” harfi Hadim’i, Türbe içerisindeki üzüm meşhur bağcılığı, üzüm kaidesi kitapta ilmin sembolüdür (Resim 5).

SONUÇ

Konya’nın ilçe belediyeleri amblemlerini kendi sınırları içerisindeki parklarda, çöp kutularında, arabalarda, hizmet binalarında, tanıtım levhalarında, tabelalarında, yayınlarında kitap, dergi, bülten, afiş, ilan vb. gibi hizmet alanlarında kullanmaktadır. Ilgın Belediyesi amblemi belediye sınırlarını aşmıştır. Bu amblem İtalya Milano Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gabriel Mandel Khan tarafından hazırlanan “L Alfabeto Arabo” kitabının 173. sayfasında Latin Alfabesi ile hazırlanan Kaligrafi örneği olarak girmiştir. Kitap elli beş ülkede Pazar buldu. Böylece kitaptaki amblem sayesinde Ilgın Belediyesi ve ilçesi amblemi sayesinde diğer ülkelerde tanınma imkanına kavuştu. Amblemler belediyelerin faaliyetlerini halka hatırlatmakta, toplumun her tabakasına hitap edebilmektedir. Amblemler belediye ile halk arasında bütünleşmeye katkıda bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

GÜNDÜZ İbrahim, 1980 “Bütün Yönleriyle Karapınar”, Konya.

KARAPINAR EROZYONU ÖNLEME VE TURİZM ŞENLİKLERİ, 1987, Broşür

KARAPINAR, 1986 Erozyonu Önleme Besicilik ve Turizm Şenliği Yayınları No: 1, Konya.

KARPUZ Haşim, 2001 “Karapınar ve Çevresindeki Türk devri Yapılarına Toplu bir bakış.” Karapınar sempozyumu (Karapınar, 26-27 Ekim 2000). Konya.

KESER Osman, 1987, Tarihi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Kadınhanı, Konya.

KONYA TURİZM ENVANTERİ, 2000, Konya.

ÖZÖNDER Hasan, 1980, Konya Velileri, Konya.

SAMUR Tahsin, 1992 Ilgın’da Türk Devri Yapıları. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, Konya.

TEPECİK Adnan, 2002, Grafik Sanatlar, Tarih-Tasarım-Teknoloji, Sistem Ofset Yayıncılık, Ankara.

UÇAN F., 1992 Ünitelerimizde Konya İli, Konya.

USLAY Yüksel, 1989 Yazı Sanatı, İzmir.